Doğal Tarım uygulayıcısı ve doğal yaşam savunucusu Mehmet Tülüce doğası gereği endüstriyel hayvancılığı karşı bir duruş sergiliyor ve doğal hayvancılık yapılması gerektiğini savunuyor. Endüstriyel hayvancılığın doğaya ve insan sağlığına zararlarını anlatarak doğal hayvancılığı öneriyor.

– Hamiyet Bayram

Doğal Hayvancılık Esasları

Doğal hayvancılıkta 4 temel vardır

1- Hayvanlar, kendi yemini kendi temin etmelidir.

Hayvanlar ya açık merada ya da etrafı çevrili özel meralarda otlamalıdır. Her bir küçükbaş için 200 metrekare, büyükbaş için ise (yerli veya Jersey olmak koşuluyla) 700 metrekare sulanabilir otlakiye gereklidir. Yağışlı havalarda hayvanlar meraya çıkamayacağı için ortalama 60 günlük kuru otlarının yazdan temin edilmesi gerekir.

2- Hayvanlara sentetik ilaç verilmez.

3- Suni dölleme yapılmaz.

4- Oğlak, kuzu ve buzağılar otlayarak karınlarını doyurmaya başlayana kadar süt emmeye devam eder.

Yavrular 60 gün annelerinden hiç ayrılmaz, sütün fazlası alınır. 60 günden sonra yavrular gün içinde anneleriyle birlikte olur, gece ayrılır. Anneler 30 gün sabahları sağılır. 90 gününü tamamlayan yavrular (buzağılar 120 gün) annelerinden ayrılır. Anneleri sabah ve akşam sağılır, yavrular ise ayrı bir merada otlamaya devam ederler.

Yeterli arazi varsa arazi üçe bölünür ve etrafı çitle çevrilir. Her bir bölümde hayvanlar dörder gün arayla otlatılır. Hayvanlar sabah çıkar, akşam ağılına döner. Boş zamanlarda duruma göre açık meralarda, ormanlarda ve anızlarda otlatma yapmakta fayda vardır.

Etrafta açık otlak alanları varsa özel merayı çok geniş tutmaya gerek kalmayabilir. Buna karar vermek için şartlara bakmak gerekir. Her şeye rağmen, etrafı çevrili mera olmalıdır. Sürekli dışarıda otlatma yapmak için sürü peşinde koşarsak başka işlere vakit bulamayız.

Hayvan seçimi ve türü

2 inekten fazlası zarardır. Verimli olmaz. Küçükbaş daha verimli.

Doğal hayvancılıkta 60 küçükbaş idealdir, sütçü ise. 60 koyundan sütçü cinsten ortalama 90 yavru alırsınız. Sütçü cinslerde ikizlere oranı doğası gereği fazladır. Süte göre yavru mantığı. 60 süt koyunundan 200 kg’den 12 ton süt 3.5 kg ortalama sütten 1 kg peynir toplamda 3-3.5 ton peynir, 90 yavru.

Doğal hayvancılık için en uygun hayvan keçi, ardından koyun ve ardından sığırdır. Keçi için orman varsa sıkıntı olmaz. Yılın 12 ayı otlar. Koyun meradan sığırdan daha çok faydalanır. Sakız koyunu biraz narindir, ikizleme oranı çok yüksektir. Bazen 3-4 yavru verir. Koyunda 2 meme var, üçüzlük dördüzlük durumunda özel bakım ister.

Üçü bir arada hayvan beslersek daha kaliteli peynir üretiriz. Koyun, keçi ve sığır. Bunların sütlerini peynir ve tereyağ yaparak verimli bir hayvancılık yapmak mümkündür. 25 koyun, 30 keçi, 2 adet sığır ile yılda 3-4 ton peynir yapabiliriz.

Süt keçisi için Halep veya Maltız, koyun için Asaf, Sakız, Tahirova gibi süt ve kombine ırkları tavsiye ederim.

Süt keçileri doğal şartlarda 300-400 kg, Asaflar mera şartlarında 400 Sakız’lar ise 200 kg süt verir. Keçiler ve koyunlar yılda ortalama 1.5-2 arasında yavru verir. İnekler ise 400-420 günde 1 buzağı verir.

Küçükbaşta hamilelik süresi 150 gün, büyükbaşta ise 9 aydır. Kuru dönemleri 2-3 aydır.

Yerli sığır olarak Güneydoğu Anadolu kırmızısı veya Jersey cinsini tavsiye ederim. Normal bakım şartlarından yılda 2-4 ton süt almak mümkündür. Ağır tonajlı kültür cinsi sığır tavsiye etmiyorum.

Bir kişi 25 keçi, 25 koyun, iki sığırı elle sağabilir. Bu iş bazı kişilere zor gelebilir, o durumda basit sağım ünitesi kurulabilir.

Küçükbaş çeşidini tek türe de indirebilirsiniz. 50 adet Asaf cinsi süt, et ve döl verimi yüksek koyundan da besleyebilirsiniz. Asaf koyunun kuzu verim ortalaması 1.5. Kuzuları 4-5 ayda 40-45 kg ağırlığa ulaşabiliyor. Süt verimi laktasyonda yani sağım döneminde (220 gün) yem takviyesi yapmadan mera çok iyiyse 300 kg, tahıl ve küspe karışımlı yem takviyesi yaparsanız 500-600 kiloya kadar çıkabilir.

Doğal hayvancılık Türkiye’nin her yerinde yapılabilir.

Ilıman Ege gibi yerler ideal yaşam alanıdır. Yoğun zehir kullanılan yerlerden mümkün olduğunca uzak durun. Hayvancılık yapacak olanlar mera veya ormana bitişik veya çok yakın yerleri seçmeli. Kendi meranız yeterli gelmediği zaman meradan ve ormanlardan faydalanma imkanınız olur.

Doğal hayvancılık verimi ve kazancı

Verim, enerji girdisiyle çıktısı arasındaki artı değerdir.

Bir başka anlatımla ne harcadık, satış sonrası cebimizde ne kaldı hesabıdır.

25 keçi, 25 koyun, 2 sığırdan yılda asgari 3-4 ton tam yağlı paçal tabir edilen Ezine usulü beyaz peynir elde edebiliriz veya süt olarak iyi bir fiyattan da satabiliriz.

Keçi, koyun ve Jerseylerin sütü kalitelidir ve yüksek fiyattan alıcı bulmaktadır. Pazara çok yakınsanız süt olarak da satabilirsiniz. Süt olarak satabilirseniz peynir yapma zahmetinden kurtulursunuz. Pazara uzaksanız peynire dönüştürebilirsiniz. Peynirimiz katkısız ve doğal olacağı için kilosunu zorlanmadan yüksek fiyata satmamız mümkün.

25 keçi, 25 koyundan bir yılda ortalama 37 oğlak, 37 kuzu, 2 buzağı elde ederiz. Halep keçisi, Asaf ve Sakızlar ikiz üçüz doğurmakla birlikte sürü ortalamasını asgari 1.5 olarak hesaplamak gerek.

Yavruları 6 aylık iken damızlık veya kasaplık olarak veya daha erken veya daha geç satabiliriz. Buradan iyi bir geliriniz olacaktır. Çoban masrafımız ve dışarıdan yem giderimiz olmayacağı için elektrik, sulama, tuz, kavanoz gibi giderler toplamı çok yüksek olmayacaktır.

Doğal hayvancı aynı zamanda kendine yetebilecek gıda ihtiyacını da arazisinden karşılayacağı için elde edeceği net geliri, değişkenleri ve fireleri göz önünde tuttuğumuzda bile endüstriyel hayvancılıktan daha avantajlıdır.

Doğal hayvancılıkta dikkat etmemiz gereken en önemli konu, hayvan sayısını sınırlı tutmaktır. Türlerde, yemlemede imkanlara göre esnek davranabiliriz. Arzu eden hesabını yaparak, daha fazla yemleme yaparak ürün miktarını artırabilir veya azaltabilir.

Hayvan sayısını, daha az paraya ihtiyacınız varsa, yorulmamak için azaltabilirsiniz veya “sağımla, peynirle uğraşamam” diyorsanız yavruları analarından ayırmaz ev içi ihtiyacı kadar sütü alır gerisini yavruya bırakabilirsiniz. Sadece koyun bakacak olursanız senede 70 kadar kuzu satarak keyfinize bakabilirsiniz.

Kuzu ağırlığı, yaşına, beslenme durumuna göre değişir. 5 aydan sonra kuzuluk vasfını kaybeder. Kilo artar, fiyat düşer. Kurbanlık veya damızlık olarak da iyi fiyattan satabilirsiniz. Sürünüz kaliteliyse, damızlık fiyatı kasaplık fiyattan her zaman yüksek olur.

İsterseniz tek sağım da yapabilirsiniz. Gün içinde kuzular veya oğlaklar anneleriyle birlikte otlar, akşam ayırır sabah sağım sonrası tekrar katabilirsiniz. Bu durumda süt veya peynir miktarınız yarıya düşecektir.

2 Jersey inek, 30 süt koyunu, 30 süt keçisinin sütünü kendiniz peynir yapmak ve parakende satmak kaydıylaiyi bir kazanç yapmanız mümkün. Jerseyler yılda 5 tondan 10 ton süt verir. Süt koyunlarından Asaf cinsi yılda 400 kg, Halep veya Saanen keçilerinin süt verimi ise 600 litre. Bu da toplamda yılda 40 ton süt yapar.

Biz, meraya dayalı doğal hayvancılık yapacağımız için hayvanlara yem yüklemesi yaparak yıpratmayacağız. 40 ton yerine 20 ton süt alacağız. 20 ton paçal dediğimiz üçü bir arada sütten (5-6 litreden 1 kg beyaz peynir) Ezine türü yaklaşık 3.5 ton beyaz peynir elde edebiliriz.

Gerek Jersey, gerekse koyun ve keçilerin sütü koyudur. Yani kuru madde ve yağ oranı yüksektir. Holstein ineklerinden 8 litre sütten 1 kg peynir çıkarken bizim sürüden 5 ile 6 litre sütten 1 kg beyaz peynir çıkacaktır. 20 ton sütten yaklaşık 3.5 ton peynir elde edebiliriz.

Her yıl, satabileceğimiz 2 danamız, 30 kuzu ve 30 oğlağımız olacaktır. Koyun ve keçilerde yavru ortalaması 1.5’tur ama bir şekilde ölen, yaşlanan hayvanlar için damızlık bırakmamız gerekiyor, dolayısıyla üstünü saymıyorum. Yavru (120 günlük) satışından da iyi bir gelir olacaktır.

Peynir yapım ve diğer masrafları düşsek de yine iyi bir gelir elde edilir. Peynir altı suyunu lor veya çökelek yaparak peynir imalat masrafını (tuz, ısıtma, teneke) aradan çıkartabiliriz. Geri kalan suyu gene atmıyoruz, hayvanlara içiriyoruz.

Hayvancılık esnek bir iştir

Aile işletmeciliği için hem süt hem kuzu verimi yüksek türleri seçmek gerekir. Koyunculukta asıl karlılık burada. Maalesef bizde koyunlar genelde etçi özellikte ve sağılmaz. Sağım yapan koyuncular ise sütü ucuz fiyata mandıralara verir.

Doğal hayvancılıkta yatırım maliyeti yüksek değil

Tabii öncelikli olarak bir arazimizin olması gerekir. Kendi meramız yoksa yılın 365 gün, gün boyu çobanlık yapmanız gerekir. Kendinize veya başka işlere zaman ayıramazsınız. Etrafta mera olsa dahi, en az haftada 2-3 gün kendi arazinizde otlatma yapmalısınız ki hem sizi yormasın hem de başka işlerinize zaman ayırabilesiniz. Bu durumda arazi ihtiyacınız üçte iki oranında azalmış olur.

Çoban tutarak hayvancılık yapmanızı tavsiye etmem. Bu durumda hem masrafınız artar hem de çoban bulmak kolay değil.

İnek ve koyun bir arada olabilir. Bu ikilinin yanına ördek, hindi, tavuk da ilave edebilirsiniz. Sümüklü böcekleri temizler. Merayı temizlemiş olur. Tabii sayı dengeli olmalı.

Klasik modern endüstriyel hayvancılık ve tarım yorucudur

Modern endüstriyel hayvancılıkta hayvanın doğasına müdahale ediliyor. 8 ayda doğum yaptırılarak hayvanın direncini kırıyorlar ve ömründen çalıyorlar. Aslında kar ettiklerini de düşünmüyorum. Çünkü sürekli enerji yüklemek zorundalar.

Doğal tarım metodunu uygulamazsanız çok çalışmak zorunda kalırsınız, bahçenin içinden, hayvanların peşinden ayrılamazsınız.

Doğal tarımın esası “hiçbir şey yapmama” üzerine kuruludur. Doğal tarımcı güneş altında çalışmaz. Erkenden kalkar kuşluk vaktine kadar işini bitirir. Bir de ikindi sonrası.

Doğal hayvancılık ilkel ama kaba ve yorucu değil

Yılda bir veya iki kere barınak temizlenir. Hayvan altı temizlemek bağlı hayvancılıkta olur. Biz bu tür hayvancılığı tavsiye etmiyoruz

Doğal hayvancılıkta tezek kokusu olmuyor çünkü bağlı hayvancılık yasak. Sabah meraya çıkan hayvan akşam eve döndüğünde o gübre kurumuş olur. Koyun ve keçinin gübresi çimen mevsimi dışında hep kuru olur. Keçi ve koyun meraya çıkıyorsa günde 1 kg gübre çıkar.

Meraya çıkan ineğin akşam bırakacağı gübre 10 kg civarındadır. Hayvan gübresinin hayvan sağlığına hiç bir zararı yok. Sadece yazın keçi gübresi bit, pire yapar. Kışa doğru hayvan gübresinin ağılda birikmesi sağlanır ki yer sıcak olsun.

Ahır veya ağıl avlulu olacak. Kapatma yok. Çok sert havaların dışında hayvanlar dışarıda yatmayı tercih eder.

Çok sayıda büyükbaş beslemek doğru değil. Sağabileceğiniz kadar hayvan, hasat edebileceğiniz kadar meyve, sebze, bakliyat ve tahıl. Ölçüyü kaçırmadan. Malçlama yaparsanız ot temizleme derdiniz olmaz. Toprağı iyi besler, üzerinde gezinmezseniz yumuşak tutarsınız. Bu da size toprağı işlemekten kurtarır.

Doğal hayvancılık doğal tarımla birlikte daha avantajlı

Doğal hayvancılık yapacak olanlar doğal tarım da yapabilir. Biri diğerine engel değil. Arazi yetersiz ise hayvancılık yapanlar en azından temel gıdasını karşılayacak şekilde tarım yapmalı. Doğal hayvancılık yapan kişinin kendi gıdasını karşılayacak şekilde 4 dönüm gibi bir alanı mutlaka ayırması gerekir. Fazla para kazanmak için hırs yapmamak gerekir. Çünkü bu modelde fazla paraya ihtiyacınız olmayacak.

Beslenme ve mera

25 keçi, 25 koyun, 2 sığır için sulanmak şartıyla 15 dekar 3 bölüme ayrılmış otlakiye, 5 dekar yoncalık, 5 dekar tahıl alanı (arpa, mısır, soya) yeterli olacaktır. Akdeniz ve Ege gibi yetiştirme süresi yeterli olan bölgelerde iki ürün mümkün. Kışlık arpa ve fiğ, yazlık mısır ve soya. 5 dönüm yoncadan yılda 7.5-10 ton arasında yonca elde edilir. Yoncaları yağışlı havalarda hayvanlara vereceğiz.

Tahılları gebeliğin son bir ayında ve doğum sonrası bir aya kadar vermemiz gerekir. Hayvanlara doğum öncesi ve doğum sonrası dahil 60 gün yarım kg tahıl takviyesi gerekebilir. Bu isteğe bağlıdır. Büyükbaşa ise 2 kg yeterli olacaktır.

Meranın yıpranmaması için mera toprağının kurumasını beklememiz gerekir. Etrafı çevrili meramızı dinlendirmek için boş zamanlarda hayvanları etraftaki mera, anız ve ormanlarda otlatma yapmakta fayda vardır. Köy meraları sulanmadığı için haziran ayında kurur. Köy meralarından mart ve haziran aylarında faydalanabiliriz. Ardından buğdaylar biçilir ve buğday anızlarında ve buğday sonrası ayçiceği, mısır gibi anızlarda ve orman içlerinde hayvanlar otlatılabilir.

Merayı bölmelere ayırmamız gerekir

Çok yıllıklı karşılık mera otu ekmek en doğrusu. Kötü hava şartlarında kaliteli kaba ot (yonca) yeterli. Ilıman bölgeler için bu tabii. Kışı çok sert geçen bölgelerde 4-5 aylık kaliteli kuru ot stoklamak gerekiyor. Kışı sert geçen yerlerde mera aralık ayı başında kurur, nisan ortasından itibaren mera uyanmaya başlar.

Arazi genişse 6, küçükse 3 bölmeye ayıralım. Etrafımızda mera ve otlatma imkanı varsa hayvan sayısını artırabiliriz. Bu arada meranız da dinlenmiş olur. Gerekirse otunu biçer, kötü hava şartlarında hayvanlar meraya çıkamadığı zaman kuru ot ihtiyacını karşılamış oluruz.

Koyun ve inek bir arada uyumlu otlarken keçiler seçici oldukları için koyun ve ineklerin ısırdıklarını yemiyor. Keçiler kirli otları da yemez. Koyunlar bu anlamda seçici değildir Keçiler mecbur kalmadıkça çamurlu yoldan da yürümez.

Evinizin ihtiyacı için tavuk besleyecekseniz kişi başı iki tavuk düşünün. Doğal yetiştiricilikte tavuklar, kafes veya yem takviyeli gezen tavukların yarısı kadar yumurta verir. Kafes tavukları yılda 320, gezen tavuk 280, doğal yetişen tavuk 150 kadar yumurta verir.

Yapay mera yaparken ne tür hayvan besleyeceğinizi bilerek karışım yapmak gerekiyor. Atlara ayrı, büyükbaşa ayrı, küçükbaşa ayrı, tavuğa ayrı karışımlar gerekiyor. Sığırlar diliyle ot koparır ve kısa otlardan faydalanamaz. Koyunlar ve keçiler ise dişleri ile koparır. Kısa otları severler. Uzun boylu otlardan pek faydalanamaz. Küçükbaşlarda üst diş olmaz bu arada.

Meraya dayalı doğal hayvancılık

Bahçe içi sürmez, zehir kullanmazsanız aynı bahçede hayvancılık da yapabilirsiniz. Yoncaları ve diğer otları biçip kurutup hayvanları yedirebilir yeme para vermenize gerek kalmaz. Kuru yoncanın besin değerleri oldukça yüksektir.

Doğal tarım bahçesindeki yoncalığı tavuk merası olarak da kullanabilirsiniz veya yeşil biçip taze olarak da yedirebilirsiniz veya kurutup tahıllara karıştırarak da verebilirsiniz. Yoncanın protein oranı oldukça iyidir.

Doğal geri dönüşüm muhteşem. Hayvanların ve tavukların dışkılarını tekrar bahçeye iade ederek veya otlamaları durumunda hiçbir enerji ve para harcamadan bahçeyi de gübrelemiş olursunuz. Kanatlılar, çekirgeleri, sümüklüböcekleri, danaburnunu, ağaç kurtlarını da temizler.

Doğal Hayvancılık yaptığım Kırklareli’deki çiftliğimizden

Muhteşem dörtlü. Keçi peynir, özgür tavuk yumurtası, keçi sütü ve domates.

Yumurtalar farklı tonlarda, irili ufaklı, lekeli. Tavuklar fabrika yemi ile beslenmiş olsaydı yumurtalar aynı boyda ve aynı tonda olacaktı.

Domatesler parlak ve iri değil davar gübresi ile yetiştiği için tat ve koku harika

Yumurtalar yıkanırsa kabuğundaki koruyucu madde gider ve kısa sürede bayatlar. Yumurtayı pişirmeden hemen önce yıkamalısın.

Keçiler ve tavuklar.

Yeşillikler içinde. Temiz hava bol gıda. Özgürce otluyorlar. Otları biçmenize gerek yok çünkü o işi keçiler yapıyor. Gübre atmanıza gerek yok çünkü o işi de keçiler yapıyor. Doğada geri dönüşüm harika! Doğada her şey aldığını iade ediyor.

Doğal ürün pazarı çok aç

Doğal ürün pazarı çok aç. Korkmayın. Kaliteden taviz vermediğiniz sürece müşteri sıkıntısı çekmezsiniz. Şarküteride yumurta yetmediği zaman şarküterinin müşterileri kapıda beni bekliyor oluyordu bitmeden almak için. Şarküterici yerine onlar sitem ediyordu. Doğal yap, 300 yumurta yerine 150 yumurta al daha kazançlı çıkarsınız. Kafes yumurtası 30 kuruşsa doğal yumurta 1 lira. Diğer yandan masraf çok düşük. İflas riskin olmaz. Ben tüketicilere 80 kuruşa verdiğim yumurtayı bir kaç markete 60 kuruşa veriyordum adam 1.2 tl’ye asıyordu . Müdahale edip fiyatı 1 lira yaptırmıştım. Çünkü yumurtama güveniyordum. Ve benim yumurtalarını yok satıyordu. Benden önce de gezen yumurtası satıyordu. Lakin haftada otuzlu 20 karton satarken benim yumurtayı satmaya başlayınca otuzlu 50 kartona ulaşmıştı.

Etlik piliçler 45 günde yetişiyor ve fiyatı çok ucuz. Doğal pilici 120 günden önce büyütemezsiniz fakat iyi bir fiyattan her zaman alıcı bulursunuz. 180 günde yetiştirseniz dahi kazançlı çıkarsınız.

Peynirde kalite sıkıntısı olabilir bu hava koşullarından kaynaklanır. Soğuk odanız iyiyse bu sıkıntıyı aşarsınız. Ya da peyniri Ağustos, Eylül aylarında yaparsınız.

Fiyatın ulaşabilir olması gerekir. Bizim doğal tarım, doğal hayvancılık ve tavukçulukta aracı komisyoncu olmuyor. Muhatap müşterimiz doğal beslenmek isteyen tüketiciler olmalıdır. Kadir kıymet bilen müşterilerle çalışmalıyız. Tabii onların doğal beslenme taleplerini de istismar etmeyeceğiz. Bazı organikcilerin yaptığı gibi kazıklamayacağız. Doğal tarımcı ahlaklı olmalı. Sömürmemeli. Hem sömürmeyeceğiz hem sömürülmeyeceğiz.

Mehmet Tülüce