Zeytin yetiştiriciliği yapmak isteyenlere Mehmet Tülüce, doğal tarımın çeşitlilik yaklaşımına uygun olarak tek tip ürün değil de zeytin ağırlıklı gıda ormanı kurulmasını öneriyor ve zeytin yetiştiriciliği ile ilgili fidan dikiminden zeytinde olabilecek hastalıkların doğal tedavilerine kadar bilgilerini ve deneyimlerini paylaşıyor.

– Hamiyet Bayram

Zeytin ağırlıklı gıda ormanı

Doğal tarım doğanın izinden giderek tek tip ürünü değil çeşitliliği esas alır. Zeytin ağırlıklı doğal gıda ormanı yaparsanız daha verimli olur. Zeytini siz değerlendirin. Yeşilini, siyahını, kurun bir miktar da yağ çıkartın.

Zeytin yetiştiriciliği yapacağınız zeytin bahçesinin etrafına lavanta, biberiye, kekik dikin. Kokuları birçok zararlıyı uzaklaştırır. Yabanarılarını ve faydalı böcekleri çeker, onlar da zararlı böcekleri yerler. İçine üçgül ekin. Toprağı gevşetir, havadaki azotu çekip toprağa vererek gübre ve su ihtiyacını azaltır.

Bahçe içini sürmeyelim eğimli ise iki zeytin arasına eş yükselti eğrisine paralel 2-3 yılda bir, iki zeytin ortasına denk gelecek şekilde tekli derin patlatma çekelim. Tekli patlatmayı düz yerlere de çekelim, daha önceden işlendiği için toprak altında sert bir tabaka oluşmuştur bunu kırmış oluruz, yapabiliyorsak ağaçlara havuz yapalım.

Türkiye’nin neresinde olursanız olun temel ihtiyaçlarınızı bir kere kendi toprağınızdan karşılamalısınız.

Zeytin çeşidi seçimi

Zeytin yetiştiriciliği için çeşit olarak Gemlik çeşidini öneriyorum. Aralarına Domat ve Edremit çeşitlerinden atın. Tozlaşmayı güçlendirir.

Gemlik çeşidinin yağ oranı yüksektir. 100 kg’den 30 kg yağ çıkar. Ege’de zeytin sıkımcıları prinadan kazanmak için tortuda fazla yağ bırakıyor. Normalde Ayvalık türünün yağ oranı %25’tir.

Benim bahçemdeki zeytin çeşitlerini ve özelliklerini burada yazmıştım.

Zeytin fidanı seçimi ve dikimi

Tüm ağaçlar için geçerli olan fidan dikiminin nasıl olması gerektiğini başka bir yazıda anlatmıştık. Zeytin yetiştiriciliği yapmak için zeytin fidesi dikerken de çukuru en az 80 cm derin açın. Toprağı leonordit ve yanmış hayvan gübresi ile karıştırın. 60 cm çapında havuz yapın ve üzerini malçlayın. Yazın hava çok kurak gide ise tanker ile bir iki sulayın. İkinci yıl su istemez. Suya alıştırmayın. Zeytin ilave su istemez. Dikim yaptığında can suyu vermeniz yeterli. Zeytin su istemez önceden suya alıştırmadıysanız. Zeytini kalibre için suluyorlar seyreltme budaması yapıyorlar. Biz şekilci tüketiciye mal vermeyeceğiz.

Fidanı ilk birkaç yıl çok hızlı büyütmek mümkün fakat kök istenilen derinliğe inmezse ileriki yıllarda gübreye ve suya ihtiyaç duyabilir.

Fidan 2 yaşı geçmemeli. 1 yaşında olanları tercih edin. Yaş ne kadar küçük olur ise o kadar iyi uyum sağlar. Şayet 2 yaşında alacaksanız tüp poşetinin büyük olanını tercih edin. Küçük tüplü olanlarda kökler poşete dayanıyor ve kıvrılıyor. Kökler toplanıyor. Dolayısıyla kök derine inemiyor. Buna dikkat edilmeli. Ben Osmaniye’deki bahçeme ektiğim 600 fidanı 1 yaşında olanlarıdan tercih ettim. Yaş ne kadar küçük olur ise o kadar iyi uyum sağlar.

Geçen Aralık ayında diktiğim 1 yaşındaki zeytin fidanlarının gelişimi oldukça iyi. Boyumu aşmaya bir karış kaldı. Yakında boyumu aşar diye düşünüyorum. (benim boy 1.73)

Zeytin yetiştiriciliği kolaydır

Zeytin, dayanaklı, uzun ömürlü bir ağaçtır.

Kuraklığa dayanıklıdır. Çekirdekten dikerseniz kökleri daha derine iner ve kuraklıktan etkilenmez. Kökler ne kadar derine inerse (bu tüm ağaçlar için geçerli) o kadar çok besin ve su çeker.

Zeytincilik karlı mıdır?

Bir dekara 25-30 zeytin dikilir. Verim yaşına ulaşmış bir ağaçtan 100 kg zeytin alabilirsiniz. Siz hesabınızı 40 kg’den yapın. Dönümden 2 ton zeytin. Yetiştirme ve hasat maliyeti sıfır. Hasat sonrası maliyet tuz ve bidondan oluşuyor.

Dünyada yağ açığı var ve bu açık artarak devam edecek.

Zeytini doğrudan zeytinciler veya yağcılara satarsanız geliriniz düşük olur. Oysa siz zeytini salamura yaparsanız doğal olduğu için fiyatı çok daha yüksek fiyata satabilirsiniz. Siyah salamurada %10 civarı arasında fire olur. Tuzdan dolayı suyunu bırakır.

Arazinizde çeşitleri arttırabilirsiniz. Zeytin çiçeğinden kolonya, yağından sabun yapabilirsiniz.

Zetin yetiştiriciliği yapacaksanız unutmayın ki zeytinin hasat işçiliği maliyetlidir. Çok büyük bahçelere yatırım yapmak yerine toplayabileceğiniz kadar zeytin ağacı dikmenizde fayda var.

Hasadı 2-3 aya yaymanız mümkün. İki kişilik bir aile 3 ayda hem hasadını yapar hem zeytini kurar. Önce yeşilleri toplar, kırma, çizik, tüm zeytin kurarsınız. Ardından siyahları toplar, siyah salamuralık yaparsınız, en küçük boyların yağını çıkartırsanız. Hiçbir zehir kullanmadığınız için direkt tüketicilere satmakta zorlanmazsınız.

Zeytin nerelerde yetişir?

Zeytin Türkiye’nin üçte birinde yetişiyor.

Akdeniz, Ege, Marmara bölgesi doğal tarımda çeşitliliği sağlamak için uygun bölgelerdir. Rakım 700 altı olan her bölge uygundur. Güneydoğu Anadolu bölgesi de uygun. Zeytin yetişen her bölge uygun çeşitlilik açısından. -7 dereceye kadar olan yerlerde zeytin mandalina yetişebiliyor. Mandalinanın soğuğa dayanaklı çeşitleri -7’ye kadar dayanabiliyor.

Ama mesela, Kastamonu’da zeytin olmaz . Şayet bulunduğunuz mevkide mikro klima özelliği varsa, ısı eksi yedinin altına düşmüyorsa olabilir. Urfa’da zeytin oluyor.

Zeytin hastalıklarına karşı

Pamuk biti için zeytine arap sabunu uyguluyoruz kekik suyu ile birlikte.

Aşağıdaki bahçe de teyzemin torununa ait Karatepe/ Aslantaş/ Kadirli. Kendisi uygulamış ve çok iyi sonuç almış.

Kuş seslerine dikkat!

Kaolin kili

Havalar ısındı Meyve dökümünü azaltmak, güneş yanığını önlemek ve beyaz sineklerin zeytine zarar vermesini engellemek için özellikle zeytinlerinize kaolin kili kullanın. Ben uyguluyorum

Meyve bahçeleri için yılda 2 kere uygulamakta fayda var. Zeytinde geçen yıl temmuz ayında zeytin sineğine ve sıcaklardan dolayı dökülmeyi engelleme amacı ile kullanmıştım Ve zeytin sineğine karşı oldukça etkili oldu.

Bu sene iki uygulama yaptım. Çiçek’ten hemen sonra dökülmeyi azalttı. İkinci uygulamayı yeni yaptım. Temmuz uygulaması hem sıcaklık artışından korumak hem de zeytin sineğine karşı korumak. Doğal kil olduğu için böcekleri öldürmüyor bitkiye böceklerin zarar vermesini önlüyor.

Sarfiyatı ağacın büyüklüğüne göre değişir. Benim zeytinlik 12 dönüm 340 Zeytin var , 10 yaşında , yaklaşık bir buçuk torba gitti. 1.2 ton suya kullandık.

Her ne kadar suya ilk uygulamada % 5 katılması önerilse de % 3 normaldir abartmamak gerek .

Ağaç kök ve gövde kurduna karşı zehir kullanmak etkili olmuyor. Mekanik kültürel mücadele gerekiyor. Erginleri toplamak. Gövde ve köklerdeki larvaları şişlemek gerek. Bir diğer konu Ergin ve larvaları yok etmek de çözüm olmuyor çünkü yumurtalar var. Daha sonra yumurtan çıkan kurlar tekrar ağaca sarıyor. Çözüm biyo çeşitlilikBir bahçeye kuşlar eşek arıları vs uğramıyorsa sürekli zehir kullanıldığı için uğramıyor. Besin bulamadığı için uğramıyor. Önce bunu sağlamak gerekiyor. Çiftçiler işin kolayına gidiyor. İlk akıllarına gelen zehir kullanmak. Bir kerecikten bir şeyler oluyor sonra kısır döngü başlıyor

Zeytine göktaşı uygulaması

%2 göztaşı, %1 kireç. Genel oran budur. Bazıları %1 göztaşı %0.5 kireç uyguluyor. Bordo bulamacı hazırlarken kireci ve göztaşını ayrı kaplarda eritin. Sonra birbirine karıştırın. Sönmüş kireç kullanacaksanız 2 kat artırın.

Bu oranlar suya katacağınız orandır. Karışımı pompanın içinde yapmayın, dışarda başka kaplarda yapın. Kireç ve göztaşı için ayrı kap kullanın. Sonra birbirine katın ve çok iyi karıştırın. (Göztaşını bir gün önceden suya yatırın ki erisin.) Karıştırma işlemi bittikten sonra pompaya doldurun. Bu karışım tam doğal şartlar oluşmamışsa mantari hastalıklardan ve gövde kurtlarından korur.

15 yaşında zeytin ağacınız bir kere meyve verip bir daha vermediyse tek ağaç olduğu için tozlaşma olmuyordur. Yakınına farklı türden bir zeytin daha verin ve eski ağacı fazla beslemeyin su vermeyin.

Sadece zeytin yetiştiriciliği yapmayın

Bir koyundan bir post değil 10 post çıkartın. Toprağın bereketine güvenin.

Romalı çiftçi Marcus Cato’nun verdiği bilgilere göre Romalılar zeytinliklerin arasına buğday ekermiş. Zeytinler arası mesafeyi uzun tutarlarmış (20 metre gibi) aralarında buğday mercimek gibi tahıl ve bakliyat yetiştirirlermiş.

Malum zeytinler bir yıl iyi bir yıl az verir. Ziraatcılar buna periyodisite der. Buğday ekmelerinin sebeblerinden biri de bu imiş. İki yılda bir zeytinden ürün almak geçim zorluğuna neden olabiliyor. İkinci bir neden ise istenmeyen otları bu şekilde her yıl ekerek bastırmış oluyorlar. Akıllıca bir yöntem. Yumurtaları tek sepete toplamıyorlar. Çoklu çeşidin bir yararı da budur. Bir çeşit iyi para etmez veya az mahsul verirse diğeri ile aradaki açığı kapatmak.

Zeytinlikte sadece zeytin yetiştirmeyin, bahçenin etrafına nar ve üzüm dikin. Zeytin satarken yanında nar ekşisi (ekşi cinsinden) ve üzüm pekmezi de koyar satarsanız.

Zeytin bahçesinin etrafına lavanta, biberiye dikin. Kokuları bir çok zararlıyı uzaklaştırır. Yabanarılarını ve faydalı böcekleri çeker, zararlı böcekleri yerler.

İçine üçgül ekin. Toprağı gevşetir, havadaki azotu çekip toprağa vererek gübre ve su ihtiyacını azaltır.

Değişik sebzelerden ekebilirsiniz. Örneğin ağaç altlarında nane, kabak yetişebilir. Gölgede iyi yetişir. Kurutun satın. Kekik de ekin. Kurutun satın.

Üçgül olur kuraklığa dayanıklı yonca olabilir. Kırıkhan taraflarında zeytin altlarına nane de ekiyorlar. Lavanta kekik olur. Hayt dikin kenarlara. Hayt balı güzel olur.

Zeytin ağırlıklı doğal tarım bahçenizde doğal hayvancılık da yapabilirsiniz. 2 inekten fazlası zarar, verimli olmaz Küçükbaş daha verimli olur.

Doğal hayvancılıkta 60 küçükbaş idealdir sütçü cins ise. 60 koyundan sütçü cinsten ortalama 90 yavru alırsınız. Sütçü cinslerde ikizlere oranı doğası gereği fazladır. Süre göre yavru mantığı. 60 süt koyunundan 200 kg’den 12 ton süt, 3.5 kg ortalama sütten 1 kg peynir, toplamda 3-3.5 ton peynir, 90 yavru.

Cüce süt keçisi de besleyebilirsiniz. Sütünden yoğurdundan peynirinden faydalanabilirsiniz. Küçük boylu süt verimi çok iyi olan cüce keçilerden 3-4 tane bırakabilirsiniz. Ağaçlara zarar vermez. Süt, yoğurt, peynir ihtiyacınızı doyasıya karşılarsınız.

Bahçenize belli sayıda tavuk koyabilirsiniz. Tohumlu bitki ve ağaçlardan serpiştirebilirsiniz.

Bahçenizde arı da olsun. Bal da ilave gelir kaynağı olur.

Osmaniye’deki Doğal Tarım Bahçesi

Benim nar bahçesinde onlarca zeytin çıkmış çekirdekten. Karatavuklar sağ olsun. Sonra aşıladım. İlkbaharda aşılanıyor zeytinler. 2-3 yıl daha bekleseydim sanırım dışarıdan fidan almama gerek kalmayacakmış.

Burası benim Osmaniye’deki zeytin ve nar bahçesi 12 yıl önce oluşturmuştum. Zeytin yetiştiriciliği yapıyordum ama henüz doğal tarımı keşfetmemiştim . 5 yıldır Kırklareli’ndeki çiftlik nedeniyle gelememiştim. İşin doğrusu bu zeytin bahçesi doğal tarıma aykırı dikilmişti. Tabii 10 yıl önce doğal tarımın ne olduğunu bilmiyorduk. Bir süredir bahçe içine ve kenarlarına çeşitli ağaçlar, çiçekler ve yer bitkisi ekip dikerek doğal çevreyi oluşturmaya devam ediyoruz.

Aşağıda gördüğünüz zeytin fidan 2 yaşında. Dikildiğinde 50 cm idi şimdi 2.5 metreye ulaştı. Pamuklu bit, zeytin güvesi sık sık ziyaret etti, zaman zaman taze sürgünlerini yediler fakat onları öldürmek için zehir kullanmadım. Kimyasal gübre atmadım. Doğal gelişimini sürdürüyor.

Ayrıntıya dikkatinizi çekerim. Orman ekosistemi esas alındığı için bahçe içini sürmüyoruz. Budanmış nar ağaçlarının dallarını bahçe dışına atmadım. Onlar hem çürüyerek gübreye dönüşecek hem de örtü görevi yaparak toprağım nemini koruyacak. Modern bahçeciler ot bile bitirmez.

Burası önceden nar bahçesiydi. Narlar tüccarlar tarafından çok ucuza alınıyor yaptığım masrafı kurtarmıyordu. Gençleştirmek için ve diğer çeşitlere yer açmak için narları birer sıra atlayarak söktüm aralarına zeytin ve diğer meyvelerden diktim. Kalan narların eski gövdelerini keserek gençleştirdim, dip sürgünlerden gövdeler bıraktım.

Zeytinyağı çıkarılışı – Zeytin sıkımı

Mehmet Tülüce